Ngưng thở khi ngủ, đặc biệt là hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (Obstructive Sleep Apnea – OSA), là một rối loạn phổ biến liên quan đến đường hô hấp xảy ra khi các cơ họng bị chùng xuống làm tắc nghẽn đường thở, dẫn đến ngừng thở tạm thời trong khi ngủ. Ở người bệnh tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường type 2, tỷ lệ mắc ngưng thở khi ngủ có thể cao hơn đáng kể so với dân số chung, gây ra nhiều biến chứng sức khỏe nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Mối quan hệ giữa tiểu đường và ngưng thở khi ngủ

1. Tiểu đường và sự đề kháng insulin

Ngưng thở khi ngủ và tiểu đường có mối quan hệ hai chiều. Ngưng thở khi ngủ thường dẫn đến giảm oxy trong máu, kích hoạt cơ chế viêm và tạo ra các gốc tự do, từ đó làm gia tăng sự đề kháng insulin. Đây là một yếu tố quan trọng trong việc phát triển tiểu đường type 2. Ngược lại, ở bệnh nhân tiểu đường, sự tích lũy mỡ thừa quanh vùng cổ và vùng bụng cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ.

2. Ngưng thở khi ngủ và kiểm soát đường huyết

Ngưng thở khi ngủ có thể làm cho việc kiểm soát đường huyết trở nên khó khăn hơn. Sự gián đoạn giấc ngủ lặp đi lặp lại làm tăng cortisol, một hormone gây tăng đường huyết. Bên cạnh đó, thiếu ngủ cũng ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát lượng đường trong máu, khiến bệnh nhân khó duy trì mức đường huyết ổn định.

Dấu hiệu và triệu chứng của ngưng thở khi ngủ

Ngưng thở khi ngủ có thể không dễ nhận ra, vì nhiều người không nhận thấy các triệu chứng trong khi ngủ. Tuy nhiên, một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Ngáy to: Đây là triệu chứng phổ biến và dễ nhận ra nhất. Ngáy thường xuyên và lớn tiếng là dấu hiệu cảnh báo của tắc nghẽn đường thở.
• Thức dậy với cảm giác nghẹt thở: Người bệnh có thể đột ngột thức giấc và cảm giác khó thở, như bị “chết đuối” khi đang ngủ.
• Mệt mỏi vào ban ngày: Dù có ngủ đủ giờ, người mắc ngưng thở khi ngủ vẫn cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ vào ban ngày do chất lượng giấc ngủ kém.
• Đau đầu vào buổi sáng: Khi oxy cung cấp cho não bị gián đoạn, người bệnh có thể thường xuyên bị đau đầu vào buổi sáng.
• Khó tập trung, thay đổi tâm trạng: Tình trạng thiếu ngủ kéo dài có thể gây ảnh hưởng đến tinh thần, gây khó khăn trong việc tập trung và thay đổi tâm trạng.

Chẩn đoán ngưng thở khi ngủ ở bệnh nhân tiểu đường

1. Phương pháp đánh giá chủ quan

Việc chẩn đoán ngưng thở khi ngủ thường bắt đầu bằng các câu hỏi về triệu chứng và tiền sử bệnh. Một số công cụ đánh giá có thể được sử dụng như:

• Bảng câu hỏi STOP-BANG: Đây là một công cụ đánh giá nhanh nguy cơ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ thông qua các yếu tố như ngáy, buồn ngủ vào ban ngày, huyết áp cao, BMI, tuổi và giới tính.
• Chỉ số buồn ngủ Epworth: Đánh giá mức độ buồn ngủ của bệnh nhân trong các hoạt động thường ngày để xác định liệu họ có đang gặp vấn đề về giấc ngủ hay không.

*LƯU Ý: Những bảng câu hỏi này chỉ mang tính tầm soát, không được dùng để chẩn đoán chính xác hội chứng ngưng thở khi ngủ

2. Phương pháp đánh giá khách quan

Nếu kết quả đánh giá chủ quan cho thấy có nguy cơ ngưng thở khi ngủ, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu hơn:

• Đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography): Đây là phương pháp tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán ngưng thở khi ngủ. Bệnh nhân sẽ đeo các thiết bị và cảm biến để theo dõi các chỉ số như nhịp thở, oxy máu, nhịp tim và hoạt động não bộ trong khi ngủ. Từ những chỉ số này thì bác sĩ sẽ xác định chính xác chứng ngưng thở khi ngủ nói riêng và những rối loạn giấc ngủ kèm theo nếu có.
• Theo dõi giấc ngủ tại nhà: Đối với một số bệnh nhân, đặc biệt là những người có triệu chứng nhẹ, bác sĩ có thể cho bệnh nhân sử dụng các thiết bị theo dõi giấc ngủ tại nhà. Đây là 1 thiết bị đơn giản và ít điện cực hơn. Và các tín hiệu ghi nhận được cũng sẽ ít hơn so với đo đa ký giấc ngủ. Tuy vậy nhưng những thông số này cũng đủ điều kiện để chẩn đoán chính xác chứng ngưng thở khi ngủ.

PHÒNG KHÁM TẦM SOÁT GIẤC NGỦ SLEEPFI

BỆNH TIỂU ĐƯỜNG VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN GIẤC NGỦ

Điều trị ngưng thở khi ngủ ở bệnh nhân tiểu đường

1. Điều chỉnh lối sống

Một số thay đổi lối sống có thể giúp giảm triệu chứng ngưng thở khi ngủ:

• Giảm cân: Đối với những bệnh nhân thừa cân hoặc béo phì, giảm cân là biện pháp hiệu quả nhất để giảm triệu chứng ngưng thở khi ngủ. Việc giảm mỡ quanh cổ và vùng bụng giúp giảm áp lực lên đường thở.
• Tập thể dục: Tăng cường hoạt động thể chất không chỉ giúp cải thiện kiểm soát đường huyết mà còn giúp tăng cường chức năng hô hấp và giảm triệu chứng ngưng thở.
• Thay đổi tư thế ngủ: Ngủ nghiêng có thể giúp giảm ngưng thở do tắc nghẽn so với ngủ nằm ngửa.

Việc điều chỉnh lối sống là cực kỳ cần thiết, không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tổng thể mà còn đặc biệt hỗ trợ cho những phương pháp điều trị khác, giúp nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu khả năng tái phát của chứng ngưng thở khi ngủ.

2. Sử dụng máy thở áp lực dương liên tục (CPAP)

Máy thở áp lực dương liên tục (Continuous Positive Airway Pressure – CPAP) là phương pháp điều trị hàng đầu cho ngưng thở khi ngủ, được coi là tiêu chuẩn vàng trong điều trị Ngưng thở khi ngủ. CPAP hoạt động bằng cách cung cấp luồng khí áp lực dương thông qua mặt nạ để giữ cho đường thở luôn mở. Đây là một phương pháp rất hiệu quả, giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm các biến chứng liên quan đến ngưng thở khi ngủ và tiểu đường.

3. Thiết bị nha khoa

Một số bệnh nhân có thể sử dụng thiết bị nha khoa (oral appliance) để đẩy hàm dưới ra trước, giúp ngăn chặn tắc nghẽn đường thở. Thiết bị này thường được khuyến nghị cho những trường hợp ngưng thở nhẹ hoặc không thể sử dụng CPAP, và đặc biệt trong những trường hợp người bệnh đang có 1 số bất thường về cấu trúc hàm mặt như hàm dưới nhỏ hoặc vị trí hàm gây cản trở đường thở.

4. Phẫu thuật

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả hoặc người bệnh có mong muốn một phương pháp điều trị triệt để và không cần phụ thuộc vào máy móc hay dụng cụ hằng ngày thì phương pháp phẫu thuật có thể được cân nhắc. Phẫu thuật thường bao gồm việc loại bỏ mô thừa từ vòm miệng hoặc vùng cổ để mở rộng đường thở.

Tác động của điều trị ngưng thở khi ngủ đến bệnh tiểu đường

1. Cải thiện kiểm soát đường huyết

Điều trị ngưng thở khi ngủ, đặc biệt là thông qua CPAP, đã được chứng minh có thể cải thiện sự kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường. Bằng cách cải thiện giấc ngủ và giảm mức độ viêm, người bệnh có thể giảm đề kháng insulin, từ đó giúp ổn định đường huyết.

2. Giảm nguy cơ biến chứng tiểu đường

Điều trị ngưng thở khi ngủ cũng có thể giảm nguy cơ mắc các biến chứng tiểu đường như bệnh tim mạch, đột quỵ, và tổn thương thận. Giấc ngủ chất lượng tốt hơn giúp giảm áp lực lên hệ tim mạch và duy trì sức khỏe toàn diện.

Lời kết

Ngưng thở khi ngủ là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng thường bị bỏ qua, đặc biệt là ở những bệnh nhân tiểu đường. Sự liên quan chặt chẽ giữa hai bệnh lý này đòi hỏi phải có sự quan tâm đặc biệt trong việc chẩn đoán và điều trị. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn giảm nguy cơ mắc các biến chứng nguy hiểm liên quan đến tiểu đường. Bệnh nhân tiểu đường cần được theo dõi chặt chẽ về giấc ngủ và các triệu chứng liên quan để đảm bảo sức khỏe toàn diện.