Ngưng thở khi ngủ là một rối loạn giấc ngủ phổ biến nhưng thường bị bỏ qua, đặc biệt ở phụ nữ mang thai. Đây là tình trạng đường thở bị tắc nghẽn hoặc hẹp lại trong khi ngủ, dẫn đến ngừng thở tạm thời và làm gián đoạn giấc ngủ. Phát hiện và chẩn đoán sớm ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ mang thai có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.

Bài viết này sẽ thảo luận các phương pháp chẩn đoán ngưng thở khi ngủ, từ nhận diện triệu chứng, sử dụng công cụ hỗ trợ, đến các kỹ thuật chẩn đoán chuyên sâu.

Tầm quan trọng của chẩn đoán ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ mang thai

Ngưng thở khi ngủ không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ mà còn gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

• Tăng huyết áp thai kỳ: Ngưng thở khi ngủ làm giảm nồng độ oxy trong máu và gây áp lực lên tim, khiến huyết áp dễ tăng cao. Phụ nữ bị ngưng thở khi ngủ có nguy cơ cao hơn gấp 2–3 lần mắc tăng huyết áp thai kỳ so với người bình thường.
• Tiền sản giật: Đây là biến chứng nghiêm trọng khi huyết áp cao kèm theo tổn thương cơ quan, thường gặp ở phụ nữ có OSA. Tiền sản giật không được kiểm soát có thể đe dọa tính mạng cả mẹ và thai nhi.
• Đái tháo đường thai kỳ: Ngưng thở khi ngủ có liên quan đến rối loạn chuyển hóa glucose, làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ. Tình trạng này có thể gây ra nhiều biến chứng như thai to, khó sinh, hoặc cần phải sinh mổ.
• Sinh non hoặc thai nhi phát triển chậm: Thai phụ bị OSA có tỷ lệ sinh non cao hơn do các biến chứng như tăng huyết áp, tiền sản giật, hoặc suy giảm tuần hoàn nhau thai. Trẻ sinh non đối mặt với các nguy cơ sức khỏe như suy hô hấp hoặc khó thích nghi sau khi sinh.

Những yếu tố này đòi hỏi việc chẩn đoán chính xác để can thiệp kịp thời.

Triệu chứng nhận biết ban đầu

Các bác sĩ thường dựa vào triệu chứng lâm sàng để nhận diện nguy cơ:

• Ngáy lớn: Triệu chứng phổ biến nhất, thường đi kèm với giấc ngủ không sâu. Âm thanh ngáy thường lớn, không đều và có thể kèm theo âm thanh thở hổn hển. Khi đường thở bị thu hẹp do phù nề hoặc mô mềm sụp đổ, luồng không khí di chuyển qua sẽ tạo ra tiếng ngáy.
• Cảm giác mệt mỏi ban ngày: Mặc dù ngủ đủ giờ, phụ nữ vẫn cảm thấy kiệt sức. Giấc ngủ bị gián đoạn khiến cơ thể không được phục hồi đầy đủ, dẫn đến tình trạng thiếu ngủ mãn tính.
• Thức giấc giữa đêm: Cảm giác khó thở, nghẹn ở cổ họng khi tỉnh dậy, hoặc miệng khô rát vào buổi sáng. Tắc nghẽn đường thở gây ra hiện tượng thở bằng miệng trong lúc ngủ.

Phụ nữ mang thai có nguy cơ cao hơn do:

• Tăng cân nhanh: Trong thai kỳ, việc tăng cân là điều bình thường khi cơ thể cần tích lũy năng lượng để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi. Tuy nhiên, việc tăng cân quá nhanh hoặc vượt mức có thể gây ra sự tích tụ mỡ quanh cổ và đường thở và áp lực lớn hơn lên cơ hoành và phổi
• Phù nề: Phù nề, hay hiện tượng sưng phù, là một trong những thay đổi sinh lý phổ biến trong thai kỳ. Nó xảy ra khi cơ thể giữ nước nhiều hơn, dẫn đến sưng mô mềm ở đường thở và ảnh hưởng đến chức năng hô hấp.

Các phương pháp chẩn đoán ngưng thở khi ngủ

1. Bảng câu hỏi và đánh giá nguy cơ

Các bác sĩ thường sử dụng bảng câu hỏi để đánh giá nguy cơ ngưng thở khi ngủ:

• Epworth Sleepiness Scale (ESS): Đánh giá mức độ buồn ngủ ban ngày.
• STOP-Bang: Xem xét các yếu tố như ngáy, mệt mỏi, tăng huyết áp, chỉ số BMI, tuổi tác.

Các bảng câu hỏi giúp sàng lọc nhanh đối tượng có nguy cơ cao để tiếp tục kiểm tra sâu hơn.

2. Đo chỉ số oxy máu tại nhà (Pulse Oximetry)

Đây là phương pháp không xâm lấn, sử dụng thiết bị đeo tay hoặc ngón tay để đo độ bão hòa oxy.

• Ưu điểm:
  • Thiết bị này dễ sử dụng, giá thành hợp lý.
  • Phù hợp với phụ nữ mang thai không muốn ngủ trong phòng thí nghiệm.
• Hạn chế:
  • Thiết bị chỉ cung cấp được chỉ số giảm oxy máu và nhịp tim nên sẽ không cung cấp đầy đủ dữ liệu về nhịp thở hay cử động cơ thể.

3. Chụp cắt lớp hoặc siêu âm vùng cổ

Những kỹ thuật hình ảnh này giúp phát hiện sự hẹp hoặc tắc nghẽn đường thở do:

• Phù nề.
• Cấu trúc bất thường ở vùng cổ hoặc họng.

4. Phương pháp Polysomnography (Đo đa ký giấc ngủ)

Polysomnography (PSG) được coi là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán ngưng thở khi ngủ. Phương pháp này theo dõi:

• Sóng não: Đánh giá chất lượng giấc ngủ.
• Cử động cơ thể: Ghi nhận các dấu hiệu bất thường.
• Nồng độ oxy máu: Xác định tình trạng thiếu oxy trong giấc ngủ.

Cách thực hiện:

• Bệnh nhân được gắn cảm biến lên đầu, ngực, và chân trong khi ngủ.
• Quá trình thực hiện kéo dài một đêm tại trung tâm y tế.

Ưu điểm:

• Cung cấp dữ liệu đầy đủ và chi tiết về giấc ngủ của bạn. Xác định chính xác chứng ngưng thở khi ngủ nói riêng và các rối loạn liên quan đến giấc ngủ nói chung.
• Độ chính xác cao.

Hạn chế:

• Do yêu cầu về kỹ thuật chuyên môn nên chi phí sẽ hơi cao so với các phương pháp khác.
• Có thể gây khó chịu cho bệnh nhân do phải ngủ trong môi trường không quen thuộc.

5. Thiết bị theo dõi giấc ngủ tại nhà (Home Sleep Apnea Test – HSAT)

HSAT là giải pháp thay thế Polysomnography, sử dụng thiết bị nhỏ gọn để đo:

• Nhịp thở.
• Nồng độ oxy.
• Cử động cơ thể.

Ưu điểm:

• Thuận tiện, dễ sử dụng tại nhà.
• Chi phí thấp hơn so với PSG.

Hạn chế:

• Không phù hợp với trường hợp phức tạp hoặc có bệnh lý nền nghiêm trọng.

Các thách thức trong chẩn đoán

1. Triệu chứng mơ hồ

Nhiều triệu chứng ngưng thở khi ngủ trùng lặp với các biểu hiện thường gặp trong thai kỳ, như mệt mỏi, phù nề, hoặc khó ngủ.

2. Tâm lý ngại ngùng

Phụ nữ thường ngại thừa nhận tình trạng ngáy hoặc ngủ kém chất lượng.

3. Tính an toàn cho thai nhi

Một số phương pháp chẩn đoán yêu cầu sự cân nhắc kỹ lưỡng để tránh ảnh hưởng đến thai nhi.

Lời khuyên cho phụ nữ mang thai có nguy cơ cao

• Tư vấn sớm: Nếu bạn có các triệu chứng như ngáy lớn hoặc mệt mỏi kéo dài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa giấc ngủ.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Kết hợp các phương pháp chẩn đoán trong kế hoạch chăm sóc thai kỳ.
• Điều chỉnh lối sống: Duy trì cân nặng hợp lý và cải thiện tư thế ngủ.

Kết luận

Chẩn đoán ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ mang thai là bước quan trọng để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé. Với sự kết hợp của các phương pháp hiện đại như Polysomnography và thiết bị theo dõi tại nhà, việc phát hiện sớm trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, nhằm đảm bảo tính an toàn và hiệu quả.

Nếu bạn hoặc người thân gặp phải các dấu hiệu nghi ngờ, đừng chần chừ mà hãy tìm kiếm sự hỗ trợ y tế ngay hôm nay!