Ngưng thở khi ngủ là một rối loạn giấc ngủ, trong đó người bệnh ngừng thở tạm thời nhiều lần trong giấc ngủ. Đối với phụ nữ mang thai, hiện tượng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ mà còn đặt ra những nguy cơ tiềm ẩn cho sự phát triển của thai nhi. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu về các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ mang thai, cũng như các biện pháp phòng ngừa và điều trị thích hợp.

1. Khái niệm ngưng thở khi ngủ và tại sao nó nguy hiểm với phụ nữ mang thai?

Ngưng thở khi ngủ là tình trạng trong đó luồng khí vào phổi bị tắc nghẽn hoặc ngừng lại nhiều lần trong suốt giấc ngủ. Một người mắc phải tình trạng này có thể trải qua hàng chục hoặc hàng trăm lần ngưng thở tạm thời trong một đêm. Có hai loại chính của ngưng thở khi ngủ:

• Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA): Là loại phổ biến nhất và xảy ra khi các cơ quanh cổ họng giãn ra quá mức, chùng xuống và gây cản trở đường thở.
• Ngưng thở khi ngủ do nguyên nhân thần kinh: Ít gặp hơn, xảy ra khi não không gửi tín hiệu cần thiết để điều khiển cơ hô hấp, dẫn đến ngừng thở trong khi ngủ.

Đối với phụ nữ mang thai, việc mắc ngưng thở khi ngủ không chỉ khiến giấc ngủ bị gián đoạn và gây mệt mỏi, mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc nhiều biến chứng trong thai kỳ. Điều này là do tình trạng thiếu oxy trong máu do ngưng thở khi ngủ có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ và bé, tăng nguy cơ tiền sản giật, tiểu đường thai kỳ, sinh non, và ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi.

2. Nguyên nhân gây ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ mang thai

Ngưng thở khi ngủ thường có xu hướng gia tăng ở phụ nữ mang thai do những thay đổi lớn trong cơ thể và nội tiết tố. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến ngưng thở khi ngủ ở nhóm đối tượng này:

a. Tăng cân và tích tụ mỡ thừa

Trong thai kỳ, cơ thể người phụ nữ cần tăng cân để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho thai nhi. Tuy nhiên, tăng cân quá mức có thể dẫn đến tích tụ mỡ thừa quanh vùng cổ và ngực, làm tăng khả năng gây tắc nghẽn đường thở khi ngủ. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tăng cân quá nhanh hoặc béo phì trước khi mang thai là yếu tố hàng đầu làm tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ.

b. Thay đổi nội tiết tố

Progesterone là một loại hormone quan trọng trong thai kỳ, giúp duy trì sự phát triển của thai nhi. Tuy nhiên, progesterone cũng tác động lên hệ hô hấp, làm giãn cơ xung quanh đường thở và giảm sự co thắt của các cơ hỗ trợ đường thở, từ đó làm tăng nguy cơ tắc nghẽn trong lúc ngủ.

c. Áp lực lên cơ hoành

Khi thai nhi phát triển, tử cung ngày càng mở rộng và tạo áp lực lên cơ hoành – cơ giúp duy trì hoạt động hô hấp. Áp lực này gây khó khăn cho việc hít thở sâu và giảm hiệu quả hoạt động của phổi, khiến phụ nữ mang thai dễ bị ngưng thở khi ngủ.

d. Giữ nước và phù nề

Phù nề là hiện tượng phổ biến ở phụ nữ mang thai, đặc biệt là trong tam cá nguyệt cuối. Khi phù nề xảy ra ở vùng cổ và mô quanh đường thở, nó làm hẹp đường thở và tăng nguy cơ tắc nghẽn khi ngủ.

e. Rối loạn giấc ngủ và căng thẳng

Phụ nữ mang thai thường bị ảnh hưởng bởi tình trạng rối loạn giấc ngủ do những thay đổi về tâm lý và thể chất. Căng thẳng, mệt mỏi và khó chịu có thể làm giấc ngủ trở nên không sâu, tăng khả năng ngưng thở tạm thời do hô hấp không đều.

3. Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ mang thai

Ngoài các nguyên nhân trên, có một số yếu tố nguy cơ đặc biệt làm tăng khả năng ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ mang thai:

a. Béo phì trước khi mang thai

Phụ nữ có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao trước khi mang thai có nguy cơ cao bị ngưng thở khi ngủ. Béo phì có thể gây cản trở luồng không khí và gây khó thở, đặc biệt là khi ngủ.

b. Tiền sử gia đình mắc ngưng thở khi ngủ

Nếu trong gia đình có người từng mắc ngưng thở khi ngủ, nguy cơ mắc phải tình trạng này của phụ nữ mang thai cũng cao hơn. Yếu tố di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc và độ dẻo dai của đường thở.

c. Lớn tuổi

Tuổi tác cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ ngưng thở khi ngủ. Phụ nữ mang thai ở độ tuổi trên 35 có nguy cơ cao hơn, do các cơ quanh đường thở có xu hướng mất dần độ đàn hồi khi lớn tuổi, dễ dẫn đến tình trạng tắc nghẽn.

d. Các bệnh lý về đường hô hấp

Phụ nữ có tiền sử mắc các bệnh hô hấp mãn tính như hen suyễn, viêm xoang hoặc viêm amidan cũng dễ bị ngưng thở khi ngủ hơn. Những bệnh lý này có thể làm hẹp đường thở và gây tắc nghẽn.

e. Hút thuốc và uống rượu

Hút thuốc và uống rượu có thể gây phù nề và làm giãn cơ xung quanh đường thở, từ đó tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ. Những thói quen này còn có thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi.

4. Tác động của ngưng thở khi ngủ đến sức khỏe mẹ và thai nhi

Ngưng thở khi ngủ có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả phụ nữ mang thai và thai nhi:

a. Tác động đến sức khỏe của mẹ

• Tiền sản giật

Khi phụ nữ mang thai ngưng thở nhiều lần trong đêm, cơ thể họ không nhận đủ oxy, dẫn đến áp lực cao trong hệ tuần hoàn. Điều này có thể làm tăng nguy cơ tăng huyết áp và kích thích các phản ứng viêm trong cơ thể, từ đó làm phát triển tiền sản giật. Tiền sản giật không chỉ làm tăng nguy cơ sinh non, sinh mổ mà còn có thể đe dọa đến tính mạng của cả mẹ và bé nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

• Tiểu đường thai kỳ

Ngưng thở khi ngủ có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ. Khi người mẹ không nhận đủ oxy trong giấc ngủ, cơ thể sẽ sản sinh nhiều hormone căng thẳng (như cortisol) để đối phó với tình trạng thiếu oxy. Các hormone này có thể gây tăng đường huyết, làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ. Tiểu đường thai kỳ nếu không kiểm soát tốt sẽ ảnh hưởng đến cân nặng và sự phát triển của thai nhi, cũng như gây khó khăn cho mẹ trong quá trình sinh nở.

• Tăng huyết áp

Các đợt ngưng thở liên tục trong đêm khiến cơ thể không đủ oxy, kích hoạt hệ thần kinh giao cảm làm co mạch máu và tăng huyết áp. Nếu tình trạng này kéo dài, nó có thể dẫn đến tăng huyết áp mãn tính. Tăng huyết áp mãn tính khi mang thai làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng như tiền sản giật, nhau bong non, và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mẹ và bé.

• Mệt mỏi mãn tính và trầm cảm

Ngưng thở khi ngủ khiến giấc ngủ của phụ nữ mang thai trở nên gián đoạn, làm giảm thời gian ngủ sâu – giai đoạn quan trọng giúp cơ thể và não bộ phục hồi. Điều này dẫn đến tình trạng mệt mỏi, thiếu năng lượng kéo dài, gây ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người mẹ. Ngoài ra, khi tình trạng mệt mỏi kéo dài, người mẹ có nguy cơ cao bị trầm cảm trong thai kỳ. Trầm cảm có thể ảnh hưởng đến cảm xúc và sức khỏe tinh thần của mẹ, làm giảm khả năng chăm sóc thai nhi và chuẩn bị tâm lý cho quá trình sinh nở.

b. Tác động đến sức khỏe của thai nhi

• Sinh non

Ngưng thở khi ngủ ở người mẹ là một yếu tố làm tăng nguy cơ sinh non. Các đợt ngưng thở kéo dài gây thiếu oxy, có thể dẫn đến các phản ứng viêm trong cơ thể mẹ và ảnh hưởng đến thai nhi. Sinh non là nguy cơ nghiêm trọng vì các cơ quan của trẻ chưa phát triển đầy đủ, đặc biệt là phổi và hệ miễn dịch, làm trẻ dễ mắc các vấn đề về hô hấp và sức khỏe lâu dài.

• Suy dinh dưỡng và phát triển kém

Ngưng thở khi ngủ làm giảm lượng oxy và chất dinh dưỡng cung cấp cho thai nhi qua nhau thai, dẫn đến nguy cơ suy dinh dưỡng. Tình trạng này có thể gây ra chậm phát triển trong tử cung (IUGR), một vấn đề mà thai nhi phát triển không đạt mức bình thường theo tuổi thai. Thai nhi không nhận đủ chất dinh dưỡng và oxy sẽ gặp khó khăn trong việc phát triển thể chất và trí não. Trẻ sinh ra có thể nhẹ cân hơn và có nguy cơ cao mắc các bệnh về sức khỏe sau này.

• Rối loạn về phát triển thần kinh

Thiếu oxy mãn tính trong thai kỳ, do ngưng thở khi ngủ, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thần kinh trung ương của thai nhi. Thai nhi cần oxy ổn định để phát triển não bộ, và thiếu hụt oxy có thể gây ra rối loạn phát triển thần kinh, ảnh hưởng đến nhận thức, ngôn ngữ và hành vi sau này.

• Tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính trong tương lai

Một số nghiên cứu cho thấy trẻ sinh ra từ những bà mẹ mắc ngưng thở khi ngủ có nguy cơ cao hơn bị các bệnh mạn tính như tiểu đường, béo phì và các bệnh về tim mạch trong tương lai. Sự thiếu hụt oxy và dinh dưỡng khi còn trong bụng mẹ có thể ảnh hưởng lâu dài đến hệ trao đổi chất của trẻ, khiến trẻ có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh lý mạn tính sau này.

• Tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp

Sinh non và chậm phát triển phổi có thể khiến trẻ dễ mắc các bệnh lý về đường hô hấp như hen suyễn, viêm phổi và nhiễm trùng đường hô hấp sau khi sinh. Trẻ có mẹ mắc ngưng thở khi ngủ cũng dễ gặp phải các vấn đề về giấc ngủ và hệ hô hấp kém phát triển khi lớn lên.

5. Phương pháp phòng ngừa ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ mang thai

Để giảm nguy cơ ngưng thở khi ngủ, phụ nữ mang thai có thể thực hiện một số biện pháp phòng ngừa sau:

a. Duy trì cân nặng hợp lý

Duy trì cân nặng hợp lý trước và trong thai kỳ là yếu tố quan trọng để ngăn ngừa ngưng thở khi ngủ. Phụ nữ mang thai nên ăn uống lành mạnh và tránh tăng cân quá nhanh.

b. Chọn tư thế ngủ hợp lý

Ngủ nghiêng sang bên trái là tư thế giúp giảm áp lực lên đường thở, giúp luồng không khí lưu thông tốt hơn và giảm nguy cơ ngưng thở khi ngủ.

c. Tránh các chất kích thích

Phụ nữ mang thai nên tránh sử dụng thuốc an thần hoặc uống rượu vì chúng có thể làm giãn cơ quanh đường thở và tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ.

d. Thăm khám định kỳ và theo dõi sức khỏe

Thăm khám định kỳ để bác sĩ có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời các triệu chứng ngưng thở khi ngủ là biện pháp hiệu quả để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

e. Sử dụng máy CPAP nếu cần

Máy CPAP giúp duy trì luồng không khí ổn định vào phổi, làm giảm nguy cơ tắc nghẽn đường thở và cải thiện giấc ngủ cho phụ nữ mang thai bị ngưng thở khi ngủ nặng.

6. Kết luận

Ngưng thở khi ngủ là một tình trạng phổ biến và nguy hiểm đối với phụ nữ mang thai, có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ và bé. Hiểu rõ các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ sẽ giúp phụ nữ mang thai áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, bảo vệ sức khỏe của bản thân và sự phát triển của thai nhi.